İTÜDERGİSİ/d, Cilt 10, Sayı 2 (2011)

Yazı Büyüklüğü:  Küçük  Orta  Büyük

Yüksek karboksimetilasyon seviyesine ulaşmak için pamuklu kumaşlara uygulanan işlemlerin kıyaslanması

Umut Kıvanç ŞAHİN, Nevin Çiğdem GÜRSOY, Peter HAUSER, Brent SMITH

Özet


Tekstil malzemeleri, doğal olarak sahip olmadıkları özelliklerin kazandırılması veya kendilerinden beklenen ilave özellikleri sağlamak üzere kuru ve yaş işlemlerle terbiye edilirler. Pamuk lifinin ve dolayısıyla da pamuklu kumaşların doğal olarak sahip olmadığı buruşma dayanımı da bu özelliklerden birisidir. Pamuğa buruşmazlık özelliğinin kazandırılmasında konvansiyonel olarak kullanılan yöntem pamuğun N-metilol türevleri ile çapraz bağlanmasıdır ve bu yöntem kalıcı ütü olarak bilinmektedir. Bu uygulama ile kumaşa ayrıca boyutsal dayanım da kazandırılmaktadır. Ancak bu uygulamanın birçok dezavantajı da bulunmaktadır. Bunların başında muamele edilen kumaşın karsinojen olduğundan şüphe edilen formaldehiti açığa çıkarması, mukavemet kaybetmesi ve beyazlık seviyesinin düşmesi gelmektedir. Kalıcı ütüye alternatif yöntemler ise pahalı kimyasalların kullanılmasını içermektedirler. Bu nedenle daha kolay ulaşılabilen, daha ucuz kimyasallar kullanılarak ve kumaşın sahip olduğu özellikleri olumsuz etkilemeyen ve ayrıca formaldehit açığa çıkartmayan bir buruşmazlık terbiyesine ihtiyaç vardır. İyonik çapraz bağlama bu özellikleri sağlamaya aday yeni bir yöntemdir. İki aşamalı muamele içeren bu yönteme göre kumaş ilk aşamada karboksimetilasyon ile anyonik özellik kazanmakta, ikinci aşamada ise katyonik bir kimyasal ajan ile çapraz bağlanmaktadır. Bu çalışmada, pamuklu kumaşta yüksek karboksimetil seviyesine ulaşmak için yapılan karboksimetilasyon işlemindeki bazı parametrelerin etkileri incelenmiştir. Elde etilen sonuçlar, daldırma-kurutma-kondenzasyon işleminin daldırma-kondenzasyon, daldırma-kurutma-daldırma-bekletme ve daldırma-bekletme yöntemlerine kıyasla pamuğun karboksimetil seviyesini daha fazla arttırdığını göstermektedir. Ayrıca, işlem sürelerinin azaltılması için kurutma ve kondenzasyon sırasında hava akışının da gerekli olduğu görülmüştür.

 

Anahtar Kelimeler: İyonik çapraz bağlama, pamuk, kalıcı ütü, buruşmazlık, karboksimetilasyon.

Tam Metin: PDF