1683–1699 Osmanlı-Avusturya Savaşları sonucunda kaybedilen topraklardaki Müslüman kitlelerin göçmen durumuna düşmesiyle, Osmanlı Devleti ilk olarak iç kesimlere göçmen yerleştirme sorunuyla karşılaşmıştır. 19. yüzyılın ikinci yarısına kadar sistemsiz bir biçimde olaylara göre şekillenen iskân yaklaşımı, 1856 Kırım Savaşı sırasında kısa sürede çok sayıda göçmenin gelmesi nedeniyle değişmeye başlamıştır. Bu dönemde Silistre Vilayeti için geçerli bölgesel bir tüzük çıkartılıp, göçmen komisyonu kurularak devlet tarafından planlı köyler oluşturulmuş, göçmenlere evin yanı sıra arazi, çift hayvanı ve tohumluk da verilerek, kısa zamanda üretken çiftçi olmaları sağlanmıştır. 1877–1878 Osmanlı-Rus Savaşı sürecinde iki milyondan fazla göçmenin gelmesi nedeniyle, ülke çapında geçerli bir tüzük çıkartılarak, yeni ve gelişkin bir göçmen komisyonu kurulmuş, büyük bir iskân faaliyetinin yanı sıra köylerde okul ve cami gibi iki temel kamusal yapının da inşa edilmesine çalışılmıştır. Ancak yine de bu dönemde devlet tarafından inşa ettirilen planlı köylerin sayısı göçmenlerin kurduğu köylerin sayısına göre çok daha azdır. 2. Meşrutiyet’in ilanıyla birlikte ülkede köklü yönetim değişikliğine bağlı olarak genel politika ve fikirsel ortam da geçmişten farklılaşmış, yalnız göçmen iskânı değil mevcut köylerdeki yaşam düzeyinin yetersizliği de devlet tarafından ele alınmış ve “köy sorunu” olarak tanımlanmıştır. Bu dönemde bütün köylerin çağdaş, düzenli ve sağlıklı bir yapılı çevreye kavuşması için çeşitli yönetmelikler ve kurumlar oluşturulmuştur. Dönemin sürekli savaş ortamında çok fazla uygulama yapma olanağı bulunamamışsa da, İttihat ve Terakki Dönemi öncülü olduğu Cumhuriyet Dönemi’ne önemli bir fikirsel miras bırakmıştır.

Anahtar Kelimeler: Kırsal mimari, planlı köy, Osmanlı dönemi.